Gokuraku Shujō (極楽衆鳥)

Một bài nói chuyện lan man, hòng mua vua cho được một vài trống canh. 
 <img alt="" height="470" src="https://i.imgur.com/NQMzZem.png" style="max-width: 100%; min-height: 480px;" width="640" /> 
 
<div style="text-align: center;">
Một</div>
<div style="text-align: center;">
  </div>
Con người ta sinh ra trên đời, đã có 6 căn (nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý) và 6 trần (sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp), nhưng tựu trung thứ tác động nhiều nhất đến con người thường thấy chỉ là 2 căn: nhãn, nhĩ và tương ứng với nói là 2 trần: sắc, thanh. Làn suy nghĩ con người chỉ ở một trang hai dạng: hình ảnh hoặc âm thanh. Ta nghĩ đến ai đó, là hình ảnh người đó hiện lên trong đầu. Ta suy tính điều gì đó, ta nghe đâu có thanh âm vang bên tai về những điều ấy. 
Hiếm khi nào thấy suy nghĩ ở dạng cảm thụ khác. Thú vui giải trí ngày nay đa dạng hơn xưa, khoa học kỹ thuật cũng phát triển hơn xưa, nhưng tựu trung chỉ chỉ khai thác ở 2 yếu tố là hình ảnh và âm thanh. Một bộ phim thường chỉ dừng lại ở mức phục vụ con mắt và lỗ tai của người xem. Có lẽ những thứ khác, như mùi hương, hay cảm giác tiếp xúc da thịt, là còn khó quá vậy. 
 
<div style="text-align: center;">
Hai</div>
<div style="text-align: center;">
 </div>
Thi nhân Đỗ Phủ đời Đường có viết: Đăng ảnh chiếu vô thụy Tâm thanh văn diệu hương (Tạm dịch: bóng đèn soi không ngủ, lòng trong nghe hương nhiệm mầu) Trong cái tĩnh lặng của đêm khuya, dưới ánh đèn leo loét thì ông quên cả ngủ. Nhưng điểm đáng nói ở đây là câu sau, khi tâm đạt đủ độ thanh vắng thì bỗng "nghe" thấy mùi hương diệu kỳ. Nghe mùi hương như nghe bằng lỗ tai. Mùi hương diệu kỳ như chạm vào dây tơ đàn, phát ra âm thanh. Có lẽ khi đạt đến mức độ nào đó thì con người ta không còn bị ràng buộc bởi giới hạn vật lý nữa. Tự do tự tại có phải là đây? 
 
<div style="text-align: center;">
Ba</div>
 
Người Nhật Bản nổi tiếng chu đáo, cầu toàn. Phàm thứ quỷ sứ gì nhỏ nhặt nhất của cuộc sống, họ cũng đều nâng nó lên cao được. Và thường kèm theo một chữ "đạo" phía sau: thư đạo, hoa đạo, kiếm đạo, nhu đạo, hiệp khí đạo,... Ấy nhưng mà còn một thứ đạo khác mà ít người biết: hương đạo (香道 - Kōdō). Nói nôm na là thú thưởng thức mùi hương. Theo tôi, đó là một thú chơi quý tộc. Không nói nghĩa quý tộc một cách vật chất (tiền mua hương, mua trầm khá tốn kém), nó còn đòi hỏi tính quý tộc ở cốt cách. Người chơi phải biết. Phải tinh tế. Vì vậy mà nó khó. Hạng bình dân, phàm phu vũ cốt khó lòng tiếp cận. 
Việc thưởng thức mùi hương trong hương đạo, được gọi bằng thuật ngữ: văn hương (聞香 - monkō), nghĩa là "nghe (bằng tai) mùi hương". Cũng giống Đỗ Phủ. Mùi hương không còn là đối tượng của mũi để ngửi, mà phải lắng tâm để nghe, để cảm nhận mùi hương từ trong tâm. Đó là cách thưởng thức hương trọn vẹn nhất. 
 
<div style="text-align: center;">
Bốn</div>
 
Lại chuyện bên Nhật. Thời cổ có mảnh trầm hương to trôi dạt vào bờ. Người dân nhặt được đem tiến bề trên. Bề trên trân quý, đặt tên là "lan xa thể" (ranjata) và đem cất kho không cho ai ngửi. Công thần lập quốc các thứ to to lắm cũng chỉ được tặng một miếng gỗ xẻo từ khúc trầm ấy. Từ đó các bề trên tranh giành quyền lực đều coi miếng gỗ trầm ấy là biểu tượng của quyền lực. Ai giữ khúc trầm hương ấy, xứng đáng làm chủ thiên hạ. Giá trị khúc trầm hương to như cả cái nước Nhật. 
 
<div style="text-align: center;">
Năm</div>
 
Một kinh điển Phật giáo Đại Thừa là kinh Duy Ma Cật, có ghi câu chuyện về một cõi nước ở phương xa, tên là cõi nước Chúng Hương. Vị giáo chủ ở đó là đức Phật Hương Tích. Điểm đặc biệt ở cõi nước đó là, tất cả mọi thứ, đền đài, đất đai, cỏ cây,... hết thảy đều là mùi hương. Phật Hương Tích ở cõi ấy cũng không dùng lời nói, chữ nghĩa văn tự để thuyết pháp như Phật Thích Ca ở cõi chúng ta. Ngài dùng mùi hương để thuyết pháp. Chúng sinh ở cõi ấy nghe được mùi hương liền được tâm thanh tịnh, xa lìa phiền não. 
Thật vi diệu. Ở cõi chúng ta, chúng sinh ưa lời nói nặng. Phải dùng lời nói nặng nề mới nghe thủng. Như cha mẹ ưa quát nạt con cái vì chúng quá lỳ lợm. Còn ở cõi Chúng Hương, chúng sinh chỉ cần nghe mùi hương là biết vâng lời. Quả thật là với não trạng bị ràng buộc trong thế giới vật chất của cõi người thì thật khó mà hình dung được một cõi nước được cấu thành từ mùi hương là ra sao. 
 
Nhất điểm mai hoa nhụy 
Tam thiên thế giới hương  
 
(Hoa mơ một chút nhụy, ba nghìn thế giới thơm) 
(Trích "Thiền lâm cú tập", Nhật Chiêu dịch)

Tâm thanh văn diệu hương

Một bài nói chuyện lan man, hòng mua vua cho được một vài trống canh. Một Con người ta sinh ra trên đời, đã có 6 căn (nhãn, nhĩ, ...

Đọc thêm »

Một 
Thú ăn chơi thời nay của thanh niên trai tráng là rất phong phú, từ lành mạnh cho tới không lành mạnh. Bar bủng, bú đá, cỏ cần các thể loại. Chỉ có bạn trẻ ngồi nhà chơi điện tử là lành mạnh. Nhưng thời tôi còn trẻ thì thú ăn chơi nó khác xa bây giờ lắm. Thời đó ra quán, mạnh dạn kêu một lon cô ca cũng đã là ăn chơi lắm rồi. Cách đó lâu lâu nữa thì đèo nhau trên chiếc xe đạp, khao nhau ly chè là đủ để chứng tỏ đại gia biết ăn chơi cho người ta nể rồi. 
 
Hai 
Cách đó vài trăm năm, chè là món ăn chơi của bậc trưởng giả mà bình dân chẳng thể nào ăn được. Cụ tổ tôi từng phục vụ trong phủ chúa, có ghi lại rằng mỗi lần có khách quý đến thăm, chúa cất giọng sai gia nhân: 
 
- Bây đâu, mang chè ra. 
 
Chỉ có vậy. Món ăn vặt rẻ tiền thời nay mà bọn trẻ ngày càng chê, đã từng là món ăn sang chơi sang chảnh của bậc vua chúa. 
 
<img height="473" src="https://i.imgur.com/Df2HIG3.png" style="max-width: 100%; min-height: 483px;" width="640" /> 
 
Ba 
Một lần sang Nhật, tôi được anh bạn người Nhật đãi món tráng miệng từa tựa như món chè đậu ở Việt Nam. Không ngờ "chè" cũng là một món ăn truyền thống lâu đời của người Nhật. 
Họ gọi tên món này là "Zenzai", viết chữ Hán là 善哉. Tôi tra từ điển Hán Việt thì thấy hai chữ này đọc là "thiện tai". 
Mô Phật, từ nhỏ tôi xem Tây Du Ký trên đài suốt, lạ gì câu cửa miệng của Đường tăng là "thiện tai thiện tai". Nhưng mà tôi cũng chả bao giờ buồn thắc mắc câu này có nghĩa là gì. Xem thì cứ xem thôi, thắc mắc làm gì. Suy nghĩ của phần đông dân ta là vậy. 
Tôi hỏi thì anh bạn mới nói thêm, chữ zenzai (善哉 - thiện tài) là đọc theo âm Hán Nhật. Còn đọc theo âm thuần Nhật là yoki kana (よきかな). Chữ "thiện" (善) mang nghĩa là tốt, tốt lành, có cùng cách đọc với các chữ mang nghĩa tương đương như "lương" (良) hay "hảo" (好). Các tĩnh từ này đều có cùng cách đọc thuần Nhật là yoi/yoki. Chữ "tài" (哉), đọc là "kana" mang nghĩa của một thán từ đứng ở cuối câu, tương đương với ~ vậy, ~ thay, ~ ru trong tiếng Việt. Chữ tai (kana) này cũng thường thấy trong các bài thơ Haiku của Nhật. 
 
<div style="text-align: center;">
さまざまの</div>
<div style="text-align: center;">
事おもひ出す</div>
<div style="text-align: center;">
桜哉</div>
<div style="text-align: center;">
 </div>
<div style="text-align: center;">
sama zama no</div>
<div style="text-align: center;">
koto omoi dasu</div>
<div style="text-align: center;">
sakura kana</div>
 
(Một bài thơ Haiku của thi thánh Matsuo Bashō) 
 
Ơ hay, vậy câu cửa miệng của nhà Phật thì có liên quan gì tới món chè Nhật Bản? Anh bạn tôi giải thích, thật ra là có. 
Hai chữ "thiện tai" đọc âm Hán Nhật là "zenzai", còn đọc kiểu thuần Nhật là "yoki kana", nghĩa là "tốt lắm thay", "tốt lắm". 
Trong kinh Phật, ta vẫn thường thấy đức Phật khen các đệ tử: lành thay, lành thay. 
Từ này xuất phát từ tiếng Phạn "sadhu". Đức Phật thường nói "sadhu" để khen thưởng, sách tấn các đệ tử khi họ hiểu được ý ngài giảng, hay làm những việc thiện lành. Các kinh sách Phật giáo dịch chữ "sadhu" này từ tiếng Phạn sang tiếng Tàu là "thiện tai". Chữ "thiện" đương thời không mang nghĩa hạn hẹp chỉ điều tốt trong khuôn khổ đạo đức, mà mang nghĩa rộng hơn, chỉ điều tốt đẹp. Còn chữ "tai" là từ cảm thán. Vậy thôi. Sadhu, thiện tai, hay dịch thuần Việt là "lành thay", tốt lắm thay. 
Ơ, tôi vẫn chưa hiểu mối liên quan giữa món chè Nhật Bản với câu tán thán "lành thay" này. 
Anh bạn tôi nói tiếp, thời đó nước Nhật còn nghèo khổ không thua gì nước Việt. Chè đậu nấu với đường, thêm miếng bánh giày (mochi) là thứ đồ ăn tuyệt phẩm mà chỉ có bậc quý nhân mới được thưởng thức. Một lần, có nhà sư nọ lần đầu được ăn món chè, vì quá ngon nên ông quên mất lẽ sắc không của nhà Phật mà thốt lên: 
 
- Ối giồi ôi ngon quá! 
 
Bậy! Chỉ đúng ý thôi chứ chưa đúng từ. Nếu dịch sang ngôn ngữ của vị sư đó vào thời đó sẽ là: 
 
- Thiện tai thiện tai! 
 
Mà ông sư là người Nhật nên chắc chắn đã nói: 
 
- Zenzai zenzai! 
 
Những người bình dân Nhật Bản khác có bao giờ được biết chè là cái món gì đâu. Nên khi nghe sư thốt lên "zenzai" thì đồ là chắc sư đang nói tên món đậu nấu nước đường ấy là "zenzai". 
 
À ra vậy. Tôi tự nhũ lòng, hôm nào ra phố ăn cốc chè Huế cũng phải thốt lên như vị sư kia cho sành điệu: thiện tai thiện tai! 
 
Ca Lăng Tần Già viết

Thiện tai thiện tai, chè ngon quá

Một Thú ăn chơi thời nay của thanh niên trai tráng là rất phong phú, từ lành mạnh cho tới không lành mạnh. Bar bủng, bú đá, cỏ cần các thể ...

Đọc thêm »