Gokuraku Shujō (極楽衆鳥)

Thiên hoàng Meiji (明治天皇 /Meiji Tennō) là một cuốn sách của học giả người Mỹ Donald Keene (1922~2019) viết về Thiên hoàng Meiji (Hán Việt: Minh Trị), một trong những con người nổi tiếng nhất của nước Nhật thời cận đại, người được cho là có công lao đưa nước Nhật thoát khỏi cảnh yếu nghèo chung của các quốc gia Á châu cùng thời, để Nhật Bản vươn lên thành quốc gia hùng cường thông qua cuộc cải cách lớn trong xã hội (duy tân Meiji). 
 <img src="https://i.imgur.com/gTb5hFj.png" /> 
Cuốn sách là công trình nghiên cứu, tổng hợp từ nhiều nguồn tư liệu Đông Tây, cổ kim mà trong đó, phần lớn tư liệu về cuộc đời của Thiên hoàng Meiji được tổng hợp từ tập "Minh Trị Thiên hoàng kỷ" (/明治天皇紀 /Meiji Tennō-ki), tập truyện ký (còn gọi là "thực lục": những ghi chép thực về nhân vật) về Thiên hoàng Meiji. Donald Keene viết cuốn sách này bằng tiếng Anh, sau đó được một dịch giả người Nhật là Kakuchi Yukio dịch sang tiếng Nhật. Bản dịch tiếng Nhật của Kakuchi Yukio có đính chính một số chỗ nhầm lẫn của Donald Keene trong bản tiếng Anh. Bản Việt ngữ do Ca Lâu La dịch từ bản tiếng Nhật. 
 
 <img alt="" class="post-image-placeholder" src="https://i.imgur.com/19R9sVF.jpg" style="max-width: 100%; min-height: 1239px;" /> 
 
Cốt cách của "Thiên hoàng Meiji" không giống như những cuốn sách lịch sử khác. Do dựa vào tư liệu của "Minh Trị Thiên hoàng kỷ" nên cuốn sách này cũng mang cốt cách của một cuốn truyện ký. Đan xen với những sự kiện lịch sử trong sách là khá nhiều mảnh vụn phản chiếu đời sống, văn hóa nghệ thuật, tư tưởng của người Nhật đương thời. Đọc "Thiên hoàng Meiji", người ta thấy được khá nhiều phần khác nhau của xã hội Nhật Bản đương thời, và cũng hiểu được vì sao nước Nhật lại "khá" hơn rất nhiều so với các quốc gia "xa đồng quỹ, thư đồng văn" khác. Trước thời Meiji, sinh hoạt trong cùng đình Nhật Bản cũng chẳng khác so với các nước đồng chủng đồng văn khác, cũng đầy những chuyện lạc hậu và mê tín, chậm tiến. Nhưng người ta cũng thấy được xã hội Nhật Bản bên ngoài cung đình lúc đó sôi nổi như thế nào, tiên tiến văn minh ra sao. Cuộc duy tân Meiji ắt hẳn đã không thể thành công nếu không có nền tảng văn minh tiên tiến ấy. Người ta cũng thấy được những nét tính cách của Thiên hoàng Meiji, nhân vật được ca tụng bậc nhất trong lịch sử Nhật Bản, dưới góc độ của một con người, một chúng sinh như bao chúng sinh khác. Qua cuốn sách, người ta thấy Thiên hoàng Meiji là một con người bình dị, bình phàm, không có tài năng gì nổi trội. Điểm nổi trội nhất của ngài là tính giản dị, gần gũi và biết lắng nghe người khác. Có lẽ điều này khiến cho quần thần anh kiệt bên dưới Thiên hoàng có thể phát huy tối đa khả năng của họ, mang lại thành công cho cuộc đổi mới nước Nhật. 
 
Tuy nội dung cuốn sách tập trung chính vào Thiên hoàng Meiji, nhưng những nhân vật quần thần bên dưới ngài mới thật sự nổi bậc. Ōkubo Toshimichi, Kido Takayoshi, Saigō Takamori, Itō Hirobumi,... đều là những nhân vật kiệt xuất của thời đại. Có thể ví đức tính giản dị, biết lắng nghe của nhân vật chính là Thiên hoàng Meiji như một nền tảng dân chủ, trái ngược với tính cách độc đoán của các vị quân chủ ở các quốc gia khác. Điều này giúp chính sách, tư tưởng của quần hùng hào kiệt dưới trướng Thiên hoàng được phát huy hết mức. 
 
Những cuộc cách mạng xảy ra thường kéo theo bạo lực và sự trả thù không thể tránh khỏi sau đó. Một triều đại mới lên thường hành xử tàn bạo với triều đại cũ. Chém đầu vua cũ, hủy tông miếu xã tắc của triều đại trước, quật mồ mả của chế độ trước, kỳ thị bức hại người của chế độ cũ,... là những việc thường thấy trong cõi người. Nhưng đối với cuộc duy tân của Thiên hoàng Meiji thì điều đó đã không xảy ra. Những trận xung đột với quan quân với phe chống đối là điều không thể tránh khỏi. Nhưng tuyệt nhiên ở đây không có sự trả thù, bức hại đối với những người của triều đại cũ hay phe chống đối. Hầu hết những người trong thời đại cũ đều được trọng dụng trong chính phủ mới, và họ cũng góp phần rất lớn trong công cuộc đổi mới xã hội, xóa bỏ giai cấp và những hũ lệ hũ tục khác. Đây là điểm nhân bản nhân văn trong cuộc duy tân Meiji. 
 
Cuốn sách chỉ vỏn vẹn khoảng 1000 trang, nhưng cho người ta thấy được rất nhiều điều về tính cách con người Nhật Bản, về một trong những thời kỳ biến động và mang dấu ấn lớn nhất trong lịch sử nước Nhật. 
 
------------------------------------------ 
Tác giả Donald Keene tên thật là Donald Lawrence Keene, viết theo lối Canada là Keene Donald. Nhã hiệu của ông được viết bằng 4 chữ Hán là "quỷ nộ minh môn" (鬼怒鳴門 /âm Nhật: Kiin Narudo, nhại theo phiên âm của "Keene Donald" trong tiếng Nhật là "Kiin Donarudo"). Ông là nhà nghiên cứu văn học Nhật Bản, nhà Nhật Bản học, giáo sư danh dự của nhiều trường Đại học Nhật Bản. Ông từng nhận huân chương văn hóa, tước vị (tòng tam vị) từ chính phủ Nhật vì những đóng góp của mình. Cuối đời, Donald Keene mang quốc tịch Nhật.

Review sách: Thiên hoàng Meiji

Thiên hoàng Meiji (明治天皇 /Meiji Tennō) là một cuốn sách của học giả người Mỹ Donald Keene (1922~2019) viết về Thiên hoàng Meiji (Hán Việt: Minh Trị), một trong những con người nổi tiếng nhất của nước N…

Đọc thêm »